Cmentarze

    Pierwszy listopada - dzień Wszystkich Świętych jest okazją do odwiedzenia Zespołu Cmentarzy Wyznaniowych na Powązkach. Zwiedzający będą mogli nie tylko podziwiać historyczne cmentarze, ale również wesprzeć ratowanie zabytków w ramach kwest prowadzonych przez stowarzyszenia, działające na rzecz opieki nad zabytkami cmentarzy. Zespół Cmentarzy Wyznaniowych na Powązkach łączy w sobie sześć nekropolii: Cmentarz Powązkowski, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmańsko Kaukaski i Cmentarz Muzułmańsko Tatarski. Początki Zespołu sięgają końca XVIII w. kiedy to w 1790 r., jako pierwszy poza granicami ówczesnego Miasta, na terenach wsi Powązki powstał Cmentarz Powązkowski. Niedługo po nim, w 1792 r. założone zostały obydwa cmentarze ewangelickie, a w 1806 r. Cmentarz Żydowski. Pod koniec lat 30. XIX w. powstał Cmentarz Muzułmański Kaukaski, a po jego zamknięciu w 1867 r. Cmentarz Muzułmański Tatarski. Zlokalizowanie nekropoli poza granicami Miasta było związane z regulacjami władz mającymi na celu zapewnienie higieny i bezpieczeństwo sanitarnego mieszkańcom Miasta. Na przestrzeni XIX i XX ww. cmentarze wielokrotnie zwiększały swoją powierzchnię zajmując dzisiaj łącznie niemal 93 ha. Przez teren Zespołu przetoczyły się cztery powstania niepodległościowe. Każde z nich pozostawiło trwałe ślady zniszczeń. Jednak najdotkliwiej nekropolie ucierpiały podczas ostatniej wojny. Mimo to, na tle zniszczeń wojennych Miasta Zespół jest najlepiej zachowanym źródłem wiedzy o historii i kulturze dawnej Warszawy. Cmentarze stanowią unikalny przykład zachowanej spuścizny materialnej i niematerialnej Miasta. Tutaj znajdują się mogiły wybitnych postaci, zasłużonych dla historii Polski na przestrzeni minionych dwóch stuleci. Ich biogramy mówią przy tym o wielokulturowej tożsamości Miasta. Zabytki cmentarzy to w dużej części dzieła o dużych walorach artystycznych, historycznych i poznawczych. W październiku 2011 r. przedstawiciele Zespołu zwrócili się wnioskiem, przygotowanym przy wsparciu Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków do Generalnego Konserwatora Zabytków o uznanie Zespołu za Pomnik Historii. Pomnik historii jest jedną z czterech form ochrony zabytków jakie w art. 7 przewiduje ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Wyróżnienie zabytku tym tytułem przez Prezydenta RP jest kwestią prestiżową. Uznanie Zespołu za Pomnik Historii stworzy możliwość pozyskania środków na jego ratowanie i jednocześnie pozwoli zachować te bezcenne zabytki dla następnych pokoleń.   Dla zainteresowych w załączeniu artykuł Anny Jagiellak "Trzy wieki wielokulturowości – Zespół Cmentarzy Wyznaniowych na Powązkach"

    3 lipca 2014 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski podpisał rozporządzenie w sprawie uznania za Pomniki Historii: Zespołu zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach w Warszawie. Uznanie obiektu nieruchomego za Pomnik Historii jest jedną z prawnych form ochrony konserwatorskiej zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w drodze rozporządzenia, uznaje za Pomnik Historii zabytek nieruchomy, o szczególnej wartości dla kultury, wpisany uprzednio do rejestru zabytków. Status Pomnika Historii jest szczególną formą nobilitacji i oznacza uwzględnienie obiektu w elitarnym gronie najważniejszych zabytków o znaczeniu ogólnokrajowym. Zabytek taki posiada wartości historyczne, naukowe i artystyczne o znaczeniu ponadregionalnym dla polskiego dziedzictwa kulturalnego – wartości utrwalone w świadomości społecznej, stanowiące źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń. Zespół sześciu zabytkowych cmentarzy na Powązkach: Cmentarz Powązkowski, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmański Kaukaski i Cmentarz Muzułmański Tatarski w Warszawie jest jedną z najstarszych nekropolii w Polsce. Na przestrzeni dwóch stuleci na terenach historycznych Powązek powstały cmentarze wyznawców trzech religii: chrześcijaństwa, judaizmu i islamu. Terytorialna koegzystencja różnych kultur i tradycji w obrębie jednej nekropolii jest zjawiskiem unikalnym nie tylko w skali krajowej. Wielokulturowy charakter Zespołu kształtował się pod wpływem przełomowych zmian społecznych i geopolitycznych na przełomie XVIII - XIX ww. Nekropolie były terenem walk powstań niepodległościowych i miejscem wielu demonstracji patriotycznych. Na cmentarzach spoczywają najwybitniejsi przedstawiciele polskiej kultury nauki i polityki. Będąc pomnikiem dziejów nekropolie kształtują świadomość historyczną współczesnych pokoleń i stanowią ważną część polskiego dziedzictwa kulturowego.

Gromadzenie danych dotyczących pomników nagrobnych występujących na terenie wpisanego do rejestru zabytków cmentarza Stare Powązki Projekt inwentaryzacji o nazwie „Gromadzenie danych dotyczących pomników nagrobnych występujących na terenie wpisanego do rejestru zabytków cmentarza Stare Powązki” powstał z inicjatywy Urzędu Miasta st. Warszawy i jest pierwszym, w historii tej nekropolii, przedsięwzięciem mającym objąć swym zasięgiem wszystkie znajdujące się na jej terenie nagrobki. Realizacją projektu zajmuje się Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków we współpracy z Biurem Informatyki i Przetwarzania Informacji oraz Biurem Geodezji i Katastru, a jego partnerami są: Urząd Pracy – Dział Obsługi Osób Niepełnosprawnych i Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie – Stołeczne Centrum Osób Niepełnosprawnych, które pomogły w zaktywizowaniu do prac inwentaryzacyjnych osób niepełnosprawnych oraz Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami im. J. Waldorffa i Zarząd Cmentarza Stare Powązki. Mapa cmentarza (zakładka Cmentarze) połączona jest z wyszukiwarką nazwisk osób pochowanych na cmentarzu Stare Powązki, której zadaniem jest wskazanie dokładnej lokalizacji nagrobka i wyświetlenie informacji o nim. W związku z faktem, iż inwentaryzacja jest w trakcie realizacji, prezentowana usługa obejmuje obecnie jedynie fragment cmentarza, jednak w miarę opracowywania kolejnych kwater mapa będzie na bieżąco aktualizowana, a obszar wyszukiwania zostanie poszerzony.