Na naszym portalu prezentujemy karty ewidencyjne warszawskich zabytków. Rozpoczęliśmy od opisu zabytku kolejowego - nastawni Warszawa Wschodnia Dalekobieżna. Obecnie prezentujemy kartę Transatlantyckiej Radiotelegraficznej Centrali Nadawczej (TRCN) przy ul. płk K. Leskiego.
Na ilustracji jedna z kart ewidencyjnych Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej. Ilust. BSKZ
Radiostacja zaczęła działać 1 października 1923 roku, natomiast jej uroczyste uruchomienie nastąpiło półtora miesiąca później. Punktem kulminacyjnym tego wydarzenia była wymiana oficjalnych depesz pomiędzy Stanisławem Wojciechowskim, prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej a Johnem Calvinem Coolidgem Jr., prezydentem Stanów Zjednoczonych.
Jedna z największych w Europie
Przed II wojną światową TRCN była jedną z największych w Europie stacji radiotelegraficznych umożliwiających łączność międzykontynentalną.
Stacja składała się z zabudowań centrali radionadawczej oraz dziesięciu masztów o wysokości 126,5 metra w konstrukcji kratownicowej, stalowej, nitowanej, postawionych w linii prostej w pasie o długości czterech kilometrów. Podstawą systemu nadawczego były dwa nadajniki o mocy 200 kW w systemie alternatora Alexanderssona. Znakami wywoławczymi stacji były AXL i AXO. Nadawanie depesz prowadzono systemem Morse’a.
Podczas II wojny światowej jej urządzenia były używane przez wojska niemieckie, między innymi do łączności z okrętami podwodnymi.
Wysadzona przez okupanta
16 stycznia 1945 roku o godzinie 14.00, maszty antenowe oraz budynki techniczne zostały wysadzone w powietrze przez niemieckich saperów. Fala detonacyjna była tak potężna, że w domach położonej kilka kilometrów dalej wsi Babice, powypadały szyby z okien. Cała ziemia w promieniu kilku kilometrów drżała od walących się stalowych konstrukcji. Kilka godzin później w Babicach pojawili się pierwsi żołnierze sowieccy.
Pozostało niewiele
W ciągu jednego dnia Niemcy dokonali całkowitego zniszczenia ogromnej instalacji radionadawczej. Pozostałości Transatlantyckiej Radiotelegraficznej Centrali Nadawczej są obecnie rozrzucone na powierzchni czterech kilometrów kwadratowych.
Po TRCN pozostała niewielka liczba śladów materialnych: 36 stalowo-betonowych fundamentów pod nogi wież antenowych, ruiny budynku nadajnika, 3 z 4 pierwotnie istniejący betonowych wartowni, 3 potężne masy odciągowe zlokalizowane na skrajach zespołu antenowego oraz fundamenty pod indywidualną aparaturę pomocniczą każdej z wież.
Pozostałości Transatlantyckiej Radiotelegraficznej Centrali Nadawczej znajdują się w gminnej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków.
Na zlecenie Stołecznego Konserwatora Zabytków została opracowana karta ewidencyjna tego zabytku. Poniżej prezentujemy jedynie jej wycinek, ponieważ kompletna karta składa się z aż 95 stron dokumentacji.
Więcej o kartach dokumentacji konserwatorskiej.
