Od 13 kwietnia 2021 r. obowiązują nowe procedury wznoszenia pomników i realizowania upamiętnień w Warszawie. Nowe rozwiązanie zapewnia większy udział społeczny w ich powstawaniu, ale też lepszą jakość w kształtowaniu przestrzeni publicznej.
Nowa procedura obejmuje te upamiętnienia (pomniki, popiersia, tablice, głazy pamiątkowe itd.), które mają stanąć na gruntach należących do m.st. Warszawy. Jej realizacją zajmuje się Zespół do spraw pomników i upamiętnień, który doradza prezydentowi m.st. Warszawy, w szczególności na etapie przygotowania uchwał „pomnikowych” na posiedzenia Rady Miasta.
Zadania zespołu
W zespole zasiada 11 osób: przedstawiciele urzędu (Biuro Stołecznego Konserwatora, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego, Biuro Kultury), trzej radni/radne miasta, grupa ekspertów z Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Muzeum Warszawy, Zespołu ds. Niematerialnego Dziedzictwa, miejskiej komisji architektoniczno-urbanistycznej oraz przedstawicielka Komisji Dialogu Społecznego.
Grupa złożona z osób prezentujących różne obszary (architektura, urbanistyka, sztuka współczesna, historia miasta) ma także możliwość zasięgania opinii dzielnic i zaproszonych gości. Zespół szykuje rekomendacje dotyczące wszystkich istotnych upamiętnień i pomników na terenie Warszawy – dotyczące treści, formy, lokalizacji. Może także wskazywać na potrzebę przeprowadzenia konkursów, czy dodatkowych konsultacji, szczególnie w przypadkach ważniejszych pomników i miejsc, w których miałyby one stanąć. Dopiero po takiej dyskusji, przygotowaniu i późniejszym uwzględnieniu wytycznych, projekty inicjatyw będą dalej procedowane przez rady dzielnic i Radę Miasta.
Czy pomnik jest potrzebny?
Ostatnie lata przyniosły bardzo wiele najróżniejszych propozycji nowych pomników. Warszawa zapełnia się kolejnymi monumentami, a istniejące dotąd mechanizmy prawne nie zawsze pozwalały na wystarczającą dyskusję o ich idei, miejscu, czy formie. Dotychczasowe procedury ograniczały się w zasadzie tylko do kwestii formalnych i prawnych.
Zazwyczaj nowe pomniki budowane były bez konkursów (poza inwestycjami miejskimi), a ich powstaniu nie towarzyszyła szersza debata społeczna. Czy są potrzebne, gdzie, w jakim kształcie, czy może są jakieś alternatywy?
Zarządzenia Prezydenta m.st. Warszawy
12 kwietnia 2021 r. zostały opublikowane dwa zarządzenia:
1. Nr 531/2021 w sprawie określenia sposobu postępowania z petycjami kierowanymi do Prezydenta m.st. Warszawy dotyczącymi wzniesienia pomnika lub realizacji upamiętnienia na nieruchomościach, którymi gospodaruje Prezydent m.st. Warszawy.
2. Nr 532/2021 w sprawie powołania i określenia organizacji Zespołu do spraw wznoszenia pomników i realizacji upamiętnień na terenie m.st. Warszawy.
Teksty ww. zarządzeń dostępne są również na stronie BIP.