Ul. Narbutta 26 – indywidualny boks postojowy. Fot. BSKZ
W 1938 r. statystycznie na 10 000 mieszkańców Polski przypadało tylko 10 samochodów, a własne auto stanowiło dobro luksusowe zarówno pod względem samego zakupu, jak i kosztów utrzymania*.
Synonimem luksusu i uosobieniem funkcjonalności były ówcześnie zintegrowane z budynkami podziemne hale garażowe. Przed wojną ich realizacja była możliwa dzięki zastosowaniu nowoczesnych konstrukcji żelbetowych. Poniżej przedstawiamy kilka niecodziennych zabytków architektury technicznej na przykładzie wybranych budynków ze Starego Mokotowa.
Ul. Opoczyńska 15 – miejsca dla samochodów i szoferów
Kamienica została wzniesiona ok. 1938 r., dla braci Elsonów wg projektu architekta Józefa Łęczyckiego. Fasada z charakterystycznymi słupami w przyziemiu, zwraca uwagę elegancją proporcji i starannym opracowaniem architektonicznym. Stromy zjazd do garażu kryje się za masywnymi wrotami z nadświetlem, ulokowanymi w skrajnej osi, po lewej stronie od głównego wejścia.
Przy ul. Opoczyńskiej 15 miejsc postojowych było osiem, a mieszkający w kamienicy posiadacze czterech kółek mogli sobie pozwolić zarówno na wóz, jak i szofera. W obrębie garażu zaprojektowano dla kierowców pomieszczenie socjalne z toaletą.
Śladem przemyślanej w najdrobniejszych szczegółach funkcji jest zachowane stanowisko do mycia samochodów z doprowadzoną instalacją wodociągową. Właściwa hala garażowa mieści się już poza obrysem budynku, pod dziedzińcem. Rozplanowano ją na rzucie przypominającym kształt gwiazdy. Zarys garażu, z pokrytym obecnie papą stropodachem, jest świetnie widoczny z góry. Garaż posiada nawiewniki, zapewniające wentylację. Dostęp do środka wiódł po schodkach również z poziomu podwórza.
Obiekt ten zasługuje niewątpliwie na uwagę i zainteresowanie konserwatorskie. Garaż od kilku lat jest nieużytkowany i wymaga remontu. Współczesne warunki techniczne, określające minimalne parametry dla miejsc postojowych stawiają jednak pod dużym znakiem zapytania możliwość dalszego wykorzystania tej przestrzeni zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem.
Ul. Narbutta 26 – indywidualne boksy postojowe
Dom o powściągliwej, a zarazem eleganckiej architekturze, wybudowany został dla zamożnego przemysłowca Karola Sachsa. Budynek frontowy wraz z oficyną, z lat 1936-37 to dzieło wybitnego architekta Lucjana Korngolda. Na zdjęciu lotniczym z 1945 r., dostrzec można bez trudu zarys prostokątnego świetlika hali garażowej zlokalizowanej pod podwórzem.
Właściwy garaż jest dużo bardziej przestronny niż przy ul. Opoczyńskiej. Przez bramę w części frontowej, prowadzi zjazd z posadzką spowalniająca, z tzw. ryflowaniem, tworzącym efektowny wzór. Samochody parkowały w indywidualnych boksach z własnym oświetleniem, z których każdy był zamykany składaną w harmonijkę kratą. Przyglądając się systemowi mocowania, można założyć, że zachowane relikty stanowią oryginalne rozwiązania z lat trzydziestych.
Z uwagi na większą kubaturę hali, znalazło się w niej również miejsce dla dwóch kanałów naprawczych. Ponadto mieściło się tu osobne pomieszczenie techniczne oraz toaleta. Na ścianach hali zachowały się elementy dawnych instalacji, w tym żeliwna rozdzielnica. Uwagę zwraca jednak przede wszystkim rewelacyjne doświetlenie hali za pomocą luksferów osadzonych w stropie, stanowiących zarazem posadzkę dziedzińca.
Garaż znajduje się obecnie w złym stanie technicznym i jest wyłączony z eksploatacji. Na podstawie opracowanej ekspertyzy technicznej wykonano niezbędne prace zabezpieczające, a ZGN Mokotów zlecił opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej remontu hali. Ze względu na walory architektoniczno-konstrukcyjne oraz unikatowe elementy wyposażenia planowany remont tego obiektu będzie prowadzony pod nadzorem Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków.
Al. Niepodległości 130 – po remoncie nadal dla kierowców
Okazały budynek, wzniesiony w duchu funkcjonalizmu, u zbiegu al. Niepodległości i Ligockiej to również dzieło L. Korngolda, z końca lat trzydziestych. Podziemna hala garażowa z pewnością powstała nieprzypadkowo, gdyż obiekt zaprojektowano dla warszawskiej firmy Drago S.A., handlującej paliwami, a więc ściśle powiązanej z branżą motoryzacyjną.
Ponad posadzkę dziedzińca wyniesione jest zadaszenie zjazdu, z doświetleniem w postaci niewielkich okienek w ścianie bocznej. Brama wjazdowa ulokowana jest w linii ogrodzenia. Pierwotnie, w podwórzu również znajdowały się świetliki zapewniające dostęp naturalnego światła jednak zostały zlikwidowane.
Niedawny remont przeprowadzony przez ZGN Mokotów miał charakter kompleksowy. Obejmował naprawę konstrukcji, wykonanie niezbędnych izolacji, wymianę bramy oraz modernizację instalacji. Wewnątrz niemal niczym nie różni się już od parkingów podziemnych we współczesnych centrach handlowych, nadal jednak służy kierowcom zgodnie ze swoją pierwotną funkcją.
*-informacja pochodzi z tekstu opublikowanego na stronie https://niepodlegla.gov.pl/o-niepodleglej/wlasne-cztery-kolka-w-ii-rp
** rysunki archiwalne zostały udostępnione dzięki uprzejmości Zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej Opoczyńska 15.
