Prace nad parkiem kulturowym Historycznego Centrum Warszawy rozpoczęliśmy w 2018 r. Wtedy powstały zręby pomysłów i rozwiązań. Zastanawialiśmy się jak duży ma być park, które tereny i zabytki ma obejmować. Jakie narzędzia dobrać do skutecznej jego ochrony. Poniżej prezentujemy artykuł, w którym po raz pierwszy, trzy lata temu, przedstawiliśmy nasze wstępne zamierzenia.
Gdzie powstanie nowy park kulturowy?
W granicach projektowanego parku znajdzie się Nowe Miasto i wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO Stare Miasto wraz z nabrzeżem wiślanym i Mariensztatem. Ochroną krajobrazową otoczone zostaną tereny historycznych jurydyk i rezydencji magnackich wzdłuż ulic Świętojerskiej, Długiej i Senatorskiej. Na terenie parku kulturowego znajdą się ważne dla rozwoju stolicy place: Bankowy, Teatralny, Saski, Małachowskiego i Żelaznej Bramy. Głównym trzonem planowanego parku będzie Trakt Królewski i skarpa wiślana. Po stronie zachodniej granica parku opierać się będzie o zaplecza Krakowskiego Przedmieścia, Nowego Światu i Alei Ujazdowskich. Od wschodu przebiegać będzie w dużej mierze wzdłuż położonych poniżej skarpy, rozległych terenów zieleni i parków: Kazimierzowskiego, Marszałka Rydza-Śmigłego, Agrykoli i Łazienek Królewskich. Zasięg terenowy przyszłego parku kulturowego jest w znacznym stopniu zbieżny z śródmiejskim obszarem pomnika historii Historycznego zespołu miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem, ustanowionego zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1994 r.
Park kulturowy - skuteczne narzędzie ochrony krajobrazu
Objęcie Historycznego Centrum Warszawy tą formą ochrony konserwatorskiej ma na celu zachowanie i zapewnienie warunków godnej ekspozycji krajobrazu kulturowego najbardziej reprezentacyjnego obszaru miasta. Mieszczą się w nim najważniejsze zabytki, świadczące o historii oraz roli politycznej i kulturotwórczej Warszawy.
Uchwała tworząca park kulturowy wprowadzi zakazy i ograniczenia. Będą one maiły na celu m.in. ochronę oryginalnych materiałów wykończeniowych i historycznej kolorystki elewacji budynków. Określi standardy umieszczania na budynkach urządzeń technicznych, takich jak klimatyzatory czy maszty telefonii komórkowej. Zachowa zgodność z procedowaną aktualnie uchwałą krajobrazową i ustanowi dodatkowe wymogi dotyczące reklam, w tym szyldów. Na podstawie obowiązującego zarządzenia o obszarze reprezentacyjnym ureguluje kwestię ogródków gastronomicznych oraz organizację wystaw i imprez plenerowych. Analizujemy wprowadzenie do uchwały standardów dla robót budowlanych na rozległych terenach zieleni miejskiej oraz opracowanie katalogu mebli miejskich odpowiednich dla reprezentacyjnego obszaru przeszłego parku kulturowego.
Wnioski z przeprowadzonych analiz funkcjonalno-przestrzennych i widokowych posłużą nam do opracowania wytycznych konserwatorskich. Będą one pomocne podczas opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przyczyni się to do rewitalizacji przestrzeni publicznych i terenów zieleni oraz objęcia ochroną charakterystycznych panoram, punktów i osi widokowych.
Spacerkiem po Historycznym Centrum
W maju 2019 r. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków zorganizowało trzy spacery varsavianistyczne. Ich trasy pokazały trzy najbardziej charakterystyczne cechy krajobrazu kulturowego Warszawy: wielowiekowy rozwój wzdłuż wysokiego brzegu skarpy wiślanej, stałe przesuwanie się centrum miejskiego i imponujące dzieło powojennej odbudowy Historycznego Centrum Warszawy. Bardzo nas cieszyło duże zainteresowanie warszawianek i warszawiaków spacerami. Cenne były dla nas rozmowy ze uczestnikami na temat problemów związanych z jakością otaczającego nas miejskiego krajobrazu.
Warto rozmawiać
W czerwcu 2019 r. odbył się cykl pięciu spotkań dyskusyjnych. Rozmawialiśmy z użytkownikami przestrzeni i obiektów znajdujących się w granicach przyszłego parku kulturowego: właścicielami
i zarządcami nieruchomości, przedstawicielami licznych instytucji kultury zlokalizowanych na tym obszarze oraz przedsiębiorcami, prowadzącymi działalność handlową, usługową i gastronomiczną. Głosy użytkowników Historycznego Centrum pozwoliły nam spojrzeć z innej perspektywy na zdiagnozowane przez nas problemy i zaproponowane rozwiązania. Zebrane podczas spotkań liczne pomysły i cenne uwagi przeanalizujemy w dalszych pracach nad parkiem. Celem spotkań było też wyłonienie spośród interesariuszy przyszłego parku kulturowego ambasadorów każdej z grup, których chcielibyśmy zaangażować w aktywne prace nad projektowaną uchwałą.
Dalsze kroki
W drugiej połowie 2019 r. wykonaliśmy dokumentację fotograficzną, obrazującą obecny stan krajobrazu kulturowego Historycznego Centrum Warszawy. Będziemy kontynuować spotkania interdyscyplinarnego zespołu ds. parku kulturowego, złożonego z przedstawicieli różnych jednostek Urzędu Miasta. Proponowane zapisy przyszłej uchwały planujemy też przedyskutować z grupami ambasadorów.
Następnie gotowy projekt uchwały zostanie zaopiniowany przez odpowiednie jednostki Urzędu Miasta i Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po uzyskaniu wymaganych uzgodnień przyszłą uchwałę wyłożymy do publicznego wglądu, po naniesieniu poprawek przekażemy ją Radzie Miasta do uchwalenia.