Na fotografii Stanisław Szurmak (1922-2013)
Stanisław Szurmak był projektantem wielu kamienic odbudowanych po wojnie na Nowym Mieście. Zajmował się także współczesnym budownictwem - wraz z żoną Anną projektował nowoczesne osiedla mieszkaniowe w Łodzi.
Urodził się w Warszawie 7 maja 1922 r. Ucząc się w gimnazjum jednocześnie uczęszczał do Szkoły Sztuk Pięknych Blanki Mercère (uczennicy Olgi Boznańskiej) na zajęcia z rysunku i malarstwa. Wobec bardzo pochlebnych opinii o jego zdolnościach artystycznych rektora warszawskiej ASP Wojciecha Jastrzębowskiego, mógł również studiować sztukę w pracowni prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Ze względu na trudne warunki materialne przerwał studia na ASP i po zdaniu małej matury w 1938 r. rozpoczął naukę w Liceum Matematyczno-Fizycznym Wojciecha Górskiego, które ukończył w 1940 r. Podczas okupacji uczył się rysunku technicznego na kursach Jagodzińskiego na Politechnice Warszawskiej, które były częścią zakonspirowanych zajęć na zamkniętym przez Niemców Wydziale Architektury.
Kursy rysunku technicznego mgr. Jagodzińskiego
Kursy magistra Jagodzińskiego, czy jak niektórzy mówili nawet profesora Jagodzińskiego (nazwisko było fikcyjne ze względu na konspirację), były jedną z przykrywek organizacji kontynuujących tajne nauczanie. Początkowo odbywały się przy ul. Śniadeckich 8, a później przy ul. Górskiego. Rozpoczynały się zawsze w godzinach popołudniowych, aby uczestnictwo w nich nie przeszkadzało słuchaczom w pracy zarobkowej. Prawdziwy Jagodziński, student architektury Politechniki Lwowskiej o imieniu Zenon, był internowany w niemieckim oflagu. Bardzo wielu późniejszych architektów, budowniczych i inżynierów uczęszczało na te kursy, a tym samym studentami zakonspirowanych wykładów na najwyższym poziomie akademickim.
Wojna i pierwsze lata po wyzwoleniu
W latach 1942-44 Stanisław Szurmak pracował jako technik budowlany w biurze Warsztatów Kolejowych w Warszawie. Przez ostatni rok wojny służył w Ludowym Wojsku Polskim. Zdemobilizowany w październiku 1945 r. zgłosił się do pracy w Biurze Odbudowy Stolicy. Początkowo pracował w Wydziale Architektury, a następnie Urbanistyki.
Projekty kamienic na Nowym Mieście
W latach 1950-54 zaprojektował odbudowę wielu kamienic przy ul. Freta na Nowym Mieście. Były to domy po nieparzystej stronie z numerami: 17, 19, 21, 23, 25, 31, 35, 37, 41, 49, 51 53. W większości elewacje odbudowanych domów projektował tak, aby nawiązywały do wyglądu sprzed 1944 r. W kamienicy przy ul. Freta 25 zwanej „Pod Łabędziem” zdołał nawet zamontować autentyczny niezniszczony balkon.
Po parzystej stronie ulicy domy autorstwa Szurmaka mają numery: 44, 48 i 52, zwany „Pod Matką Boską”. Po wojnie autentyczna rzeźba Madonny została przeniesiona do sąsiedniego kościoła franciszkanów, a na elewacji kamienicy w niszach zostały ustawione rzeźby Diany i dzika autorstwa Krystyny Kolarskiej.
Rysunki i szkice Stanisława Szurmaka często były publikowane w popularnym piśmie „Stolica”, które na bieżąco relacjonowało odbudowę Warszawy.
W latach 60. Stanisław Szurmak wraz z żoną Anną, również architektką i rodziną przenieśli się do Łodzi. Tam zamieszkał w dzielnicy Bałuty.
Projekty i realizacje
Osiedle Radogoszcz - Zachód - współautorka Anna Szurmak (1976 r.).
II nagroda w ogólnopolskim konkursie na projekt śródmieścia i centrum usługowego Kędzierzyna - współautor E. Kasprzak (1970 r.).
S. Szurmak był członkiem SARP Oddziału Łódzkiego, w 1974 r. został odznaczony Honorową Odznaką Miasta Łodzi (1974 r.).
Zmarł 23 kwietnia 2013 r. w Łodzi i został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie.
Opracowała: Urszula Zielińska-Meissner, BSKZ
Źródła i bibliografia: Archiwum BOS, Archiwum Państwowe w Warszawie; informacja telefoniczna i mailowa od dr. inż. arch. Błażeja Ciarkowskiego z Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki (luty 2021); Dziennik Popularny 1976, 22 luty, i Dziennik Popularny 1979, 22 luty; M. Ciołek, Gerard Ciołek i przyjaciele, kalendarium życia i pracy 25 pasterzy krajobrazu i zabytków, (Politechnika Krakowska) Kraków 2019; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Warszawa, Nowe Miasto, Warszawa 2001.