Należał do pokolenia, które swoją widzę i doświadczenie zdobywało w czasach zaborów i w pierwszych latach odrodzonej Polski. Urodził się w Rydze w 1886 r., studiował we Lwowie w 1906 r. na Wydziale Budownictwa Lądowego Szkoły Politechnicznej. Naukę kontynuował w Wiedniu w latach 1913-14 w Szkole Architektury Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom inżyniera architekta uzyskał w 1913 r. i od sierpnia tegoż roku zamieszkał w Warszawie.
Autor rekonstrukcji ulic i kamienic
W Biurze Odbudowy Stolicy pracę rozpoczął wiosną 1945 r. Był zastępcą kierownika w Pracowni Adaptacji i Rekonstrukcji Zabytków, funkcję tę pełnił do 1947 r.
Miał wiedzę, doświadczenie i duże zdolności rysunkowe. Sporządził plany rekonstrukcji ulic: Krakowskiego Przedmieścia, Długiej i Miodowej. Pracował przy odbudowie pałacu Blanka przy pl. Teatralnym (razem z arch. Janem Grudzińskim).
Po pracy w BOS zatrudnił się w Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków (później Zarządzie Muzeów i Ochrony Zabytków). Był także zastępcą przewodniczącego Głównej Komisji Konserwatorskiej Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków.
Do 1963 r. opracował m. in. projekty odbudowy kamienic na ul. Kanonii 10-16, Rynku Starego Miasta 18, domów u zbiegu ulic Piwnej i Piekarskiej, przy Koziej 3/5, Krakowskim Przedmieściu 19. Jego projektu są rekonstrukcje pałacu Krasińskich, pałacu Prymasowskiego, kościoła Bonifratrów przy ul. Bonifraterskiej, gmachu Hipoteki.
Doświadczenie z okresu zaborów i praca w wolnej Polsce
Jeszcze w czasie studiów odbywał praktykę zawodową przy budowie, wówczas rosyjskiego, banku (potem Banku Polskiego) przy ul. Bielańskiej w Warszawie. W latach I wojny światowej pracując w Biurze Inwentaryzacji Architektonicznej Urzędu Kuratora Zamku Królewskiego w Warszawie, sporządził dokumentację gmachów reprezentacyjnych, później przeznaczonych na rządowe. Część rysunków Zamku Królewskiego okazała się bezcenna przy jego rekonstrukcji w okresie międzywojennym, a zwłaszcza po II wojnie światowej.
Nadzorował prace nad usuwaniem zniszczeń po I wojnie światowej i wojnie 1920 roku, w której brał udział. Od 1930 r. stanął na czele nadzoru budowlanego w Warszawie (Dział Zatwierdzeń Wydziału Nadzoru Budowlanego Zarządu Miasta). Dzięki temu miał szczegółową wiedzę o zniszczeniach i stratach. Uczestniczył także w zabezpieczaniu budynków grożących zawaleniem.
Kazimierz Saski dokonał konserwatorskiej inwentaryzacji drewnianych cerkiewek na Podkarpaciu (obecnie Ukraina). Prace te posłużyły do publikacji „Zabytków architektury Ukrainy”, wydanej w Kijowie przez Akademię Architektury USRR w 1951 r.
Później pracował nad rozplanowaniem wielu polskich miast m. in. Kazimierza nad Wisłą, Ożarowa, Przasnysza, Sandomierza. Pracował także w Krasnymstawie, Puławach, Markuszewie i Lublinie.
Sukces na wystawie w Paryżu
Jako wybitny znawca problemów urbanistycznych w 1925 r. objął stanowisko radcy ministerialnego w Ministerstwie Robót Publicznych. Dwukrotnie reprezentował urząd na międzynarodowych kongresach mieszkaniowych miast w Paryżu (1925 r. i 1928 r.). W 1928 r. jako przedstawiciel władz miejskich wziął udział w międzynarodowym kongresie miast w Rzymie, a w 1932 r. w Berlinie.
Konkursy krajowe
W 1927 r. wspólnie z architektem Marcinem Weinfeldem przystąpił do konkursu na rozwiązanie zabudowy placu Saskiego w Warszawie.
Po wojnie był uczestnikiem konkursu na plan zabudowy otoczenia Pałacu Kultury i Nauki w tzw. grupie konserwatorskiej. Brał też udział w konkursie na plan zagospodarowania przestrzennego staromiejskiej dzielnicy Szczecina.
W lutym 1954 r. został delegowany do Ministerstwa Kultury i Sztuki, do ówczesnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków. Pracował w tym departamencie na stanowisku naczelnika Wydziału Zabytków Architektury i Urbanistyki aż do przejścia. na emeryturę w 1968 r. Od momentu powołania w 1963 r. przez ministra kultury i sztuki Głównej Komisji Konserwatorskiej w Zarządzie Muzeów i Ochrony Zabytków pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji.
Nauczyciel i autor
Kazimierz Saski był również pedagogiem. Uczył w Państwowej Szkole Budownictwa w Warszawie, a na Państwowych Kursach Pedagogicznych wykładał perspektywę malarską.
Kazimierz Adam Saski jest autorem szeregu publikacji zamieszczanych przed II wojną światową m.in. w piśmie „Architektura i Budownictwo”, a po wojnie w „Ochronie Zabytków” w wydawnictwach Ośrodka Dokumentacji Zabytków (obecnie NID) i „Biuletynie Informacyjnym Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków” , opracował wiele referatów i koreferatów techniczno-konserwatorskich.
Odznaczenia: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Złota Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”, Zasłużony dla Warszawy, Honorowa odznaka „Towarzystwa Urbanistów Polskich”.
Kazimierz Saski zmarł w 1979 r. w Warszawie, jest pochowany na Wojskowych Powązkach.
Oprac. Urszula Zielińska-Meissner, BSKZ
Źródła i publikacje:
Archiwum BOS, Archiwum Państwowe w Warszawie; Internetowy Polski Słownik Biograficzny; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Stare Miasto, cz I, Warszawa 1993; Józef Saski, Architekt Kazimierz Saski, Ochrona Zabytków32/3, Warszawa 1979.
