Elewacja frontowa wraz z oficyną, fot. A. Bojanowska
Niegdyś elegancka willa zdobiona wewnątrz polichromiami, szkoła, tzw. "Przystań" dla upadłych kobiet (późniejszy Zakład dla Upadłych Dziewcząt prowadzony przez siostry samarytanki), konspiracyjny teatr Leona Schillera czy schronienie dla Żydów w czasie wojny. Potem sklep z narzędziami, biblioteka, a od dłuższego czasu pustostan, popadający w ruinę. Dziś ma szansę stać się centrum lokalnym, integrującym społeczność i budującym białołęcką tożsamość.
Ponad 100-letnia willa przy ul. Modlińskiej, składająca się z budynku głównego i dwóch niewielkich parterowych oficyn, należy do m.st. Warszawy i znajduje się w zarządzie Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami dla Dzielnicy Białołęka. Miasto przygotowało projekt remontu i adaptacji zabytkowego budynku oraz uzyskało wszelkie niezbędne uzgodnienia - zarówno konserwatorskie jak i pozwolenie na budowę. Realizację zadania przekazano Stołecznemu Zarządowi Rozwoju Miasta, który będzie mógł wkrótce ogłosić przetarg na wykonawcę prac remontowych - dzięki przyznanym środkom z budżetu m.st. Warszawy.
Trochę historii
Elegancka willa
Budynki pochodzą prawdopodobnie z początku XX w. Zostały wybudowane w duchu skromnej secesji i charakteryzują się oszczędnym detalem.
Pierwszymi właścicielami majątku przy ul. Modlińskiej 257 na przełomie XIX i XX wieku byli państwo Pisarkowie. Księga hipoteczna dla nieruchomości została założona w 1885 r. Na początku XX w. nieruchomość stanowiła własność Karola i Karoliny Graff, po czym w 1906 r. została przejęta przez Julię z Bieleckich i Leona Hajdzionego, zwanych przez miejscowych dziedzicami. W 1914 r. Leon Hajdziony udostępnił jedno z pomieszczeń w domu głównym na potrzeby działalności szkoły powszechnej, która funkcjonowała w tym miejscu do 1922 r.
„Przystań”- ośrodek dla upadłych kobiet
W 1921 r. Skarb Państwa zabezpieczył nieruchomość i przekazał ją Warszawskiemu Chrześcijańskiemu Towarzystwu Ochrony Kobiet, które zorganizowało w budynku przy Modlińskiej 257 ośrodek "Przystań" dla młodych prostytutek. Trafiały tu kobiety "moralnie zaniedbane", które przeszły przymusową kurację w szpitalu skórno-wenerycznym św. Łazarza, zlokalizowanym przy ul. Książęcej w Warszawie. Po kuracji w szpitalu dziewczęta trafiały do zakładu, aby mogły nauczyć się nowego zawodu i zyskać nowe perspektywy. Od 1927 r. zakład przy Modlińskiej przejęły Samarytanki. Przełomowym wydarzeniem był rok 1937, kiedy to do "Przystani" przybyła siostra Benigna Umińska, dzięki której adres Modlińska 257 zapisał się jako ważne miejsce w historii polskiego teatru.
Konspiracyjny Teatr i Czesław Miłosz
Siostra Benigna - wcześniej Stanisława Umińska (1901-1977) - zanim została siostrą zakonną, była aktorką. Pomimo nowego życia, nie zerwała kontaktów ze środowiskiem teatralnym. Przyjaźń z Leonem Schillerem zaowocowała wystawieniem 1 stycznia 1943 r. sztuki pt. "Pastorałka", w której w roli aktorek zostały obsadzone upadłe dziewczyny z zakładu w Henrykowie. Na spektaklu pojawili się znamienici goście: Czesław Miłosz, Witold Lutosławski, Jerzy Andrzejewski oraz bardzo wówczas młodzi uczniowie tajnych kompletów teatralnych - Danuta Szaflarska i Andrzej Łapicki.
II wojna światowa- Irena Sendlerowa i schronienie dla żydowskich dzieci
W czasie II wojny światowej w budynku przy Modlińskiej znalazły schronienie dzieci żydowskie, które Irena Sendlerowa osobiście przywoziła, a także partyzanci, którzy przechowywali broń w pomieszczeniach gospodarczych zakładu.
Czasy powojenne i odkrycie cennych polichromii
Budynki przy Modlińskiej 257 przetrwały wojnę. W latach 50. XX w. ulokowano tutaj Państwowy Dom Specjalny dla przewlekle chorych, a od 1960 r. mieścił się Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych nr 5. Potem budynki pełniły funkcje usługowe. W pewnym okresie pojawił się pomysł rozbiórki domu z uwagi na projekt poszerzenia ul. Modlińskiej. Na szczęście do tego nie doszło. Natomiast 13 maja 2009 r. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych zespół budowlany przy ul. Modlińskiej ze względu na wartości historyczne, artystyczne i naukowe.
W 2015 r. budynek przy ul. Modlińskiej 257 wraz z oficynami i terenem położonym za budynkiem został zakwalifikowany do programu Warszawskich Centrów Lokalnych. Po remoncie miejsce to, ma stać się sąsiedzkim centrum tej części Białołęki.
W trakcie sporządzania dokumentacji projektowej remontu i adaptacji budynku odkryto spod warstw wtórnej farby cenne i dobrze zachowane polichromie. Powstały one na początku XX w., kiedy budynek znajdował się jeszcze w rękach prywatnych właścicieli. Z uwagi na występowanie secesyjnych motywów należy przyjąć, że powstały w okresie przed wybuchem I wojny światowej. Najpewniej zamalowano je w latach 20- 30. XX w., gdy stał się ośrodkiem dla "moralnie zaniedbanych kobiet".
Ściany klatki schodowej zdobiła lamperia z mazerunkami, powyżej której biegł ornament w formie trzech złoconych linii. Mazerunkiem poryto również drewniane dębowe biegi schodów oraz stolarkę drzwiową. Najbogatsza dekoracja malarska znajduje się na suficie wieńczącym klatkę schodową, gdzie odsłonięto fragmenty główek anielskich, wieniec kwiatów, rozety i motyw meandra, a także na parterze na suficie korytarza. Odkryto tam namalowane w narożnikach pęki kwiatów, z modelunkiem, w kolorze pastelowego różu.
W pomieszczeniach I piętra odkryto secesyjne fryzy stylizowanych kwiatów róż i tulipanów. Motyw ten był chętnie stosowany w dekoracjach secesyjnych. Na środku sufitów wymalowano rozety oraz profilowane fasety.
Niewątpliwie odkryty historyczny wystrój malarski jest bardzo cennym odkryciem w skali Warszawy.
