Skuteczna ochrona cennego krajobrazu to nie tylko zakazy i ograniczenia. Kluczowy jest dialog pomiędzy ekspertami z różnych dziedzin, współpraca z najemcami, właścicielami, mieszkańcami oraz wytrwałość i konsekwencja. To także umiejętne pogodzenie wymogów planowania przestrzennego i interesu mieszkańców.
Plan ochrony
Ważnym narzędziem pomocnym w określeniu wartości kulturowych, celów i narzędzi zarządzania parkiem jest plan ochrony. Przygotowuje go samorząd, uzgadnia wojewódzki konserwator zabytków, a uchwala rada gminy.
Warto wiedzieć, że ustawa o ochronie zabytków nakłada na gminę obowiązek opracowania planu ochrony, ale nie określa, w jakim terminie należy to zrobić, ani co taki plan powinien zawierać. Z jednej strony gmina ma wolną rękę, kiedy i jak podejść do planu ochrony. Z drugiej dowolność ta powoduje, że tylko kilkanaście z czterdziestu jeden funkcjonujących obecnie w Polsce parków kulturowych ma uchwalony plan.
Jaki plan dla Historycznego Centrum?
Dla Historycznego Centrum Warszawy najpilniejszym zadaniem jest uchwalenie parku kulturowego z zestawem zakazów i ograniczeń. Widząc, że cenny kulturowo obszar zyskał skuteczne narzędzie ochrony, na spokojnie przystąpimy do prac nad planem ochrony.
W pierwszej części tego opracowania znajdą się analizy historyczna, przyrodnicza, widokowa i planistyczna. Posłużą one do określenia celów i kierunków działań. Ważną częścią planu ochrony będą syntetyczne wytyczne do planów miejscowych.
Istotną składową planu ochrony będzie plan zarządzania. Sprecyzuje on podział zadań, sieci współpracy i sposoby rozwiązywania konfliktów. Określi metody popularyzowania, finansowania i monitorowania skuteczności naszych działań. Dzięki takiemu podejściu plan ochrony będzie praktycznym narzędziem, a nie wielotomowym opracowaniem kurzącym się na półce.
Bez planów miejscowych ani rusz
Niezwykle istotnym aspektem powołania do życia parku kulturowego jest ustawowy obowiązek sporządzenia dla całego jego obszaru planu miejscowego lub planów miejscowych. Od momentu uchwalenia parku kulturowego gmina ma trzy miesiące na przystąpienie do sporządzania planu miejscowego dla jego obszaru. Podkreślmy - ma trzy miesiące na formalne rozpoczęcie prac. Termin ich zakończenia i uchwalenia planu nie jest określony.
Plany miejscowe nierzadko powstają latami, proces ich tworzenia i konsultowania jest niezwykle złożony. Łatwo go zablokować, cofnąć do punktu wyjścia, lub gotowy już plan uchylić. A dla obszarów, dla których istnieje ustawowy obowiązek uchwalenia planu, samorząd nie może wydawać decyzji o warunkach zabudowy, popularnie zwanych wuzetkami. Wyjątkiem od tej zasady są jedynie inwestycje celu publicznego.
Plusy i minusy
Ma to swoje plusy. W 2006 roku rada miasta Zakopane utworzyła park kulturowy Kotliny Zakopiańskiej właśnie po to, by zablokować do czasu uchwalenia planów miejscowych, chaotyczną zabudowę cennych kulturowo polan kuźnickich. Ma też minusy. Zakaz wydawania wuzetek blokuje wydanie zgody na roboty budowlane takie jak rozbudowa obiektu lub doposażenie go w nowe instalacje, a także na zmianę sposobu korzystania z lokalu. Wynika z tego, że priorytetem gminy powinno być sprawne uchwalenie planów miejscowych dla obszarów o kluczowym znaczeniu kulturowym.
Dlatego już teraz przyśpieszamy prace nad planami. Opracowujemy wytyczne konserwatorskie, opiniujemy projekty, ściśle współpracujemy z Biurem Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy. Docelowo na około 500 hektarach parku kulturowego Historycznego Centrum Warszawy obowiązywać będzie kilkanaście planów miejscowych. Pokazuje to, jak ważna jest współpraca pomiędzy planistami, a zarządcą parku.
