W latach 1944-45 w budynku przy ul. 11 Listopada 66 zorganizowano areszt śledczy NKWD, w którym wieziono i przesłuchiwano Polaków. Na ścianach cel aresztowani pozostawili inicjały i daty. Te tragiczne pamiątki zostaną przeniesione na stałą ekspozycję.
W połowie 2021 roku na zlecenie Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków martyrologiczne inskrypcje zostały zinwentaryzowane. W kolejnych miesiącach wykonano również program prac konserwatorskich.
Napisy w rejestrze zabytków
Na ceglanych ścianach piwnicy zachowały się inskrypcje wydrapane i rysowane ołówkiem kopiowym. Są to inicjały, pseudonimy i daty. Podobne relikty badacze zidentyfikowali na drewnianej ościeżnicy jednej z cel.
Napisy zostały objęte prawną ochroną konserwatorską na podstawie wpisu do rejestru zabytków decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Trzeba je uratować
Budynek przy ul. 11 Listopada jest wyłączony z użytkowania, a jego stan techniczny nie rokował szans na zachowanie zabytków w ich historycznym kontekście. Z postulatem ratowania i zapewnienia przez miasto ich trwałej ochrony zwróciło się do BSKZ Stowarzyszenie Kolekcjonerzy Czasu. Całe przedsięwzięcie wiązało się więc z koniecznością sporządzenia wspomnianej dokumentacji konserwatorskiej i uzyskaniem pozwolenia MWKZ. Niezbędne było również zawarcie porozumienia z następcami prawnymi byłych właścicieli nieruchomości, umożliwiającego wyjęcie inskrypcji ze ścian budynku.
BSKZ nawiązało w tej sprawie współpracę z IPN Oddziałowym Biurem Badań Historycznych w Warszawie. Na nasze zapytanie otrzymaliśmy pozytywną odpowiedź. Inskrypcje zostaną przyjęte i zaprezentowane w Izbie Pamięci IPN przy ul. Strzeleckiej 8.
Sprawa znajduje pomyślny finał
Realizacji prac podjął się specjalista – konserwator rzeźby kamiennej i elementów architektury. Pojedyncze cegły z inskrypcjami zostały wyjęte z muru, w przypadku ściany działowej wycięto jej większy fragment. Drewnianą futrynę ekipa zdemontowała w całości. Ubytki w murach zostaną teraz odpowiednio naprawione.
W najbliższych dniach relikty, które wymagały wstępnej konserwacji i zabezpieczania, zostaną przetransportowane do placówki IPN przy ul. Strzeleckiej 8. Ponieważ miasto zdecydowało o ich trwałym przekazaniu, już niebawem staną się częścią stałej ekspozycji ukazującej tragizm powojennych represji, jakimi byli poddawani Polacy przez sowieckich funkcjonariuszy NKWD.
