Model pracy w programie
Pracując ze szkołami, bazujemy na modelu zaproponowanym przez profesora Jacka Pyżalskiego. Model ten opiera się na spójnym, planowym, systematycznym działaniu zespołowym całej społeczności szkolnej. Obejmuje równoległą i regularną pracę w dziesięciu kluczowych obszarach, ważnych w reagowaniu na dyskryminację, wykluczenie i przemoc oraz przeciwdziałaniu tym zjawiskom:
- Diagnoza zachowań związanych z dyskryminacją, wykluczeniem i przemocą rówieśniczą w szkole, uwzględniająca perspektywę całej społeczności szkolnej (uczennic i uczniów, kadry pedagogicznej i administracyjnej, rodziców i opiekunów).
- Integracja zespołów klasowych, umożliwiająca wzajemne poznanie się i budowanie konstruktywnych relacji rówieśniczych.
- Ustalenie reguł – realnie funkcjonujących, współtworzonych przez uczennice i uczniów, sformułowanych na poziomie operacyjnym i odnoszących się do poziomu konkretnych zachowań regulujących wzajemne relacje i podmiotowe traktowanie wszystkich osób należących do społeczności szkolnej.
- Uaktywnienie osób, które są świadkami przemocy i wykluczenia, uwzględniające różne strategie konstruktywnego reagowania na zachowania przemocowe, dyskryminację i wykluczenie (zachowanie młodych ludzi, którzy są świadkami, nigdy nie jest neutralne – ich bierność wzmacnia poczucie bezkarności, a nawet może doprowadzić do eskalacji negatywnych zachowań u osób stosujących dyskryminację, wykluczenie lub przemoc).
- Praca z osobami stosującymi dyskryminację, wykluczenie lub przemoc i doświadczającymi dyskryminacji, wykluczenia lub przemocy, uwzględniająca przyczyny i skutki tych zachowań oraz strategie pracy i reagowania oparte na systemowym, konsekwentnym i spójnym działaniu i wsparciu.
- Współpraca z rodzicami oparta na partnerstwie i współdziałaniu na rzecz dobra dzieci i młodzieży oraz ich bezpieczeństwa w szkole.
- Rozwijanie umiejętności społecznych uczennic i uczniów, związanych z nauką komunikowania się bez przemocy, rozwiązywania sytuacji konfliktowych, pracy zespołowej, kształtowaniem postaw szacunku i empatii dla drugiego człowieka oraz odwagi cywilnej by reagować w sytuacjach, kiedy ktoś jest krzywdzony.
- Edukacja na temat przemocy, wykluczenia i dyskryminacji, oparta na systematycznej pracy wychowawczej, dostarczaniu wiedzy na temat form dyskryminacji, wykluczenia i przemocy i sposobów reagowania na nie oraz rozwijaniu kompetencji społecznych wspierających oddziaływania profilaktyczne.
- Reagowanie na przemoc, wykluczenie i dyskryminację z wykorzystaniem szkolnego systemu interwencji, uwzględniającego stopniowalność reakcji, analizę zachowań przemocowych i dyskryminujących, regularny monitoring oraz współdziałanie wszystkich członków społeczności szkolnej.
- Rozwiązania prawne związane z uruchomieniem procedur o charakterze legalistycznym, angażujących podmioty zewnętrzne (w programie skupiamy się na działaniach, które obejmują pracę i rozwiązania na poziomie szkoły i społeczności szkolnej).
Kadra pedagogiczna i społeczność uczniowska otrzymają w ramach działań projektowych materiały edukacyjne, między innymi zeszyty ze scenariuszami zajęć, wspierające codzienną pracę wychowawczą oraz przeciwdziałanie i reagowanie na dyskryminację, wykluczenie i przemoc.
Ramy programu
- Zaangażowanie całej społeczności szkolnej.
- Dobra diagnoza – właściwe narzędzia, diagnozowanie problemów istotnych z perspektywy podejmowania skutecznych działań związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji, wykluczeniu i przemocy.
- Prymat rozwiązań wychowawczych (związanych z systematyczną pracą wychowawczą i profilaktyczną) nad prawnymi.
- Monitoring programu i ewaluacja oddziaływań programu.
- Praktyczne szkolenia kadry pedagogicznej i administracyjnej.
- Zaangażowanie i współodpowiedzialność rodziców i opiekunów – włączenie w procesy edukacyjne i działania.
- Nastawienie na wszystkie osoby zaangażowane w procesy związane z reagowaniem na dyskryminację, wykluczenie i przemoc oraz przeciwdziałanie tym zachowaniom (potencjalne osoby stosujące przemoc, osoby doświadczające przemocy, świadków).
- Nastawienie na budowanie norm i kompetencji społecznych przez wszystkie osoby zaangażowane w procesy związane z reagowaniem na dyskryminację, wykluczenie i przemoc oraz przeciwdziałanie tym zjawiskom.
- Zajmowanie się wszystkimi typami dyskryminacji, wykluczenia i przemocy (w tym cyberprzemocą).
- Działanie na wczesnych etapach – kiedy pojawiają się pierwsze przejawy dyskryminacji, wykluczenia, agresji, przemocy.
- Działanie w codzienności (nieakcyjne) o charakterze systemowym.
- Działanie nastawione zarówno na czynniki ryzyka i doraźne reagowanie, jak i na czynniki chroniące i profilaktykę.
- Działanie traktujące dyskryminację, wykluczenie, przemoc rówieśniczą jako element całego systemu szkolnego związanego z oddziaływaniami wychowawczymi (na przykład w powiązaniu z budowaniem zespołów klasowych, integracją, rozwiązywaniem konfliktów).
- Budowanie w szkole spójnego i konsekwentnie działającego szkolnego systemu związanego z budowaniem i wzmacnianiem konstruktywnych relacji rówieśniczych.