prof. Henryk Samsonowicz (ur. 23 stycznia 1930 roku w Warszawie) – historyk, mediewista, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1989-1991 minister edukacji narodowej.
W 1950 roku ukończył studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, po których podjął pracę na stanowisku asystenta tej uczelni. W 1954 r. otrzymał stopień doktora, na podstawie pracy przygotowanej pod kierunkiem prof. Mariana Małowista, zatytułowanej Rzemiosło wiejskie w Polsce w XIV–XVI w. W 1960 roku habilitował się w oparciu o rozprawę Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w drugiej połowie XV wieku. W 1969 r. otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Profesorem nadzwyczajnym został w 1971 r., a dziewięć lat później profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W latach 1964-2009 prowadził seminarium magisterskie, w 1969 zaczął kierować mediewistycznym i nowożytnym seminarium doktorskim w Instytucie Historycznym. Wypromował łącznie 11 doktorów. Od 1967 roku był prodziekanem Wydziału Historycznego, w okresie 1970-1973 pełnił funkcję dziekana tej jednostki. W latach 1975–1980 był dyrektorem Instytutu Historycznego, z którym zawodowo związany pozostaje nieprzerwanie od 1950 roku. Od 1 października 1980 do 8 kwietnia 1982 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
W latach 1991-1996 był wiceprzewodniczącym Komitetu Badań Naukowych, w 1994 został członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Nauk, w latach 1999-2006 przewodniczył Wydziałowi I Nauk Społecznych PAN. W 2002 r. został członkiem rzeczywistym PAN, zasiadł też w jej prezydium. Został wykładowcą Akademii Humanistycznej w Pułtusku, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Academia Europaea i innych instytucji naukowych. Opublikował około 800 prac naukowych, głównie z zakresu historii Polski okresu średniowiecza, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich.
Od 1980 roku działał w „Solidarności”. W 1989 r. brał udział w obradach plenarnych Okrągłego Stołu. Po wyborach do Sejmu kontraktowego w tym samym roku został ministrem edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Urząd ministra sprawował do stycznia 1991 r.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski i Orderem Orła Białego.
Otrzymał tytuły doctora honoris causa m.in. takich uczelni jak: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytet Jagielloński.
Jest honorowym obywatelem Sandomierza, Ostrowca Świętokrzyskiego i Pułtuska.
Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2015 r.
Tytuł nadany uchwałą Rady m.st. Warszawy Nr XIII/246/2015 z dnia 25 czerwca